Τρίτη 30 Απριλίου 2013

Νησιά του Αιγαίου: Από πού πήραν το όνομά τους; (4)

Κάλυμνος: Κάλυμνος ή Κάλυμνα είναι η παράφραση του αρχαίου ελληνικού ονόματος του νησιού, που ήταν Κάλυδνος ή Κάλυδνα. Αι Καλύδναι νήσοι πήραν το όνομά τους από τον γιο του Ουρανού, Κάλυδνο! Γλωσσολογικά, από το καλύπτω + ύδνη, δηλαδή αυτή που καλύπτουν τα κύματα.

Αναφερεται και ως Calamo (προφανώς από αδυναμία εκφοράς του ονόματός της) και Κλάρος (δηλ. δωρικά κλήρος), ίσως επειδή κληρουχία Δωριέων ήλθε πρώτη και κατοίκησε το νησί.
Κάρπαθος: Η νήσος έλκει την ονομασία της από την κάρπασο, τον λευκό ελλέβορο*, που αφθονεί σε αυτήν.
Κάρπαθος - Όλυμπος

Κάσος: Η Κάσος πήρε το όνομά της από τον Κάσο, τον πατέρα του Κλεόχου ή Κλεομάχου. Κατά καιρούς λεγόταν και Άμφις, Αστράβη και Άχνη.


 Γλωσσολογικά έλκει το όνομά της από τη ρίζα κασ- (κάσις = αδελφός, αδελφή, άνθρωπος ομοίας φύσεως ή προελεύσεως), αφού θεωρείται "αδελφή" της Καρπάθου.





Καστελόριζο: Το αρχαίο όνομα του νησιού Μεγίστη / Μεγίστα, οφείλεται στον πρώτο οικιστή του, τον Μεγιστέα. Το όνομα παραπέμπει και στο ότι είναι η μεγίστη νήσος της περιοχής της Λυκίας. Από τους αρχαίους συγγραφείς αναφέρεται ως Κισθήνη. 
Κάποτε η Σαλακία μετέφερε μέσα σε πατάρα (κίστη) τα συμβολικά πέμματα (γλυκίσματα) σε σχήμα τόξου, βελών και λύρας, προς τιμήν του θεού Απόλλωνα. Η κόρη άφησε κάποια στιγμή την κίστη, χωρίς να την προσέχει, για ν' αναπαυθεί. Την πήρε ο άνεμος και την έριξε στην θάλασσα. Η κόρη έφυγε κλαίγοντας για το σπίτι της. Τα κύματα ξέβρασαν την κίστη σε χερσόνησο, στην οποία υπήρχε πόλη, που ονοματίστηκε από την πατάρα - το θεϊκό σημάδι - Πάταρα, και η νήσος πλησίον αυτής, από την κίστη, Κισθήνη.
Καστελόριζο (στο βάθος η τουρκική Λυκία...)

Η βυζαντινή ονομασία του νησιού είναι Κάστελλος, Καστέλλι, Καστέλλος στα Ριζά. Αναφέρεται και Castello Rugio, Castel Rosso, Chateaux Royx, Chateaux Rouge, Castel Ruzzo και Russo (από τους κόκκινους βράχους στους οποίους οικοδομήθηκε και το κάστρο).
Αναφέρεται Καστελλόρουσον, Καστελλόροιζο καιΚαστελλόρουζο.
Οι Άραβες την έλεγαν Μαγιά ή Μαγιάς. Οι Τούρκοι Μεΐς (σαφώς αμφότερα παραφθορές του αρχαίου ελληνικού Μεγίστη).
Κέα: Η Κέα στα αρχαία ονομαζόταν Κέως, Κέω, Κεία και Κία (>λατ.Cea > ενετ. Zea > φραγκ. Zia-Τζια, Τζία, Τσεία, κατά τον 13ο αι.)
Έφερε και τα προσωνύμια Υδρούσα, Ευξαντίς, Κίανος, Μεροπίη και Σειρίη. Η νήσος αποικίστηκε από Αρκάδες, υπό τον ήρωα Αρισταίο (γιο του Απόλλωνα και της νύμφης Κυρήνης του Πηνειού), ο οποίος ίδρυσε στο νησί βωμό του Διός Ικμαίου (>ακμαίου < ρίζα ακ- > ακός, ακέστωρ = ο ιατρός, ο θεραπευτής > ακτίς κλπ), και πρόσφερε θυσίες στον Σείριο (Κύνα) και τον Κρόνιο Δία. Ο Ικμαίος Ζευς ήταν η προσωποποίηση των δροσερών ανέμων, της αναψυκτικής δρόσου και των βροχών. Ο ναός του ήταν, πιθανώς, όπου σήμερα τα ερείπια του Ι.Ν. του Αγ. Παντελεήμονος στα  Ελληνικά.

Έτσι μπορούμε να πούμε πως η Κέα είναι η νήσος των καυμάτων, της θεραπευτικής δύναμης του Ήλιου, αφού ο Αρισταίος ή Νόμιος ή Αγρεύς Ζευς κατέστη ποιμενική θεότητα, προστάτευε από την καταστρεπτική θερμότητα του Ηλίου, διαρκούντων των κυνικών καυμάτων. Αυτός, ως εφευρέτης της μελισσοκομίας, διέγνωσε πως το μέλι είναι θεραπευτικό κατά των εγκαυμάτων και είχε την ικανότητα να προσελκύει τους ετήσιους ανέμους, οι οποίοι δρόσιζαν από τα κυνικά καύματα.
Οι Τούρκοι την ονόμαζαν  Mourtedd (= νήσος αρνησιθρήσκων), επειδή κατοίκησαν εδώ κάποτε Μαρδαΐτες και υπήρξε κρησφύγετο πειρατών.
Κίμωλος: Η Κίμηλος / Κίμωλος, ήταν περίφημη για την κιμωλία γη της, την οποία οι αρχαίοι μεταχειρίζονταν ως σαπούνι για τον καθαρισμό των ενδυμάτων και το ξύρισμα της γενειάδας. Πήρε το όνομά της από το λευκό χρώμα, που έχουν τα παράλιά της: Κίμωλος ή και Κιμωλός και Κιμωλία < κιμωλία + λευκή γη, γύψος.

Το όνομά του το νησί το οφείλει στον Κίμωλο, πρώτο οικιστή του, σύζυγο της Σίδης, του Ταύρου. Πέρα από τη μυθολογική - ιστορική ετυμολογία, υπάρχει και αυτή που προσιορίζει επακριβώς τα χαρακτηριστικά κάθε τόπου και όσον αφορά την Κίμηλο / Κίμωλο η λέξη συνίσταται από τη ρίζω κι- (που δίνει λέξεις σχετικές με την κίνηση, όπως κίων, κίνησις, κινητήρ κ.λπ.) και τη Μήλο, που είναι το πλησιέστερο στην Κίμωλο νησί. Με άλλα λόγια, η Κίμηλος είναι η κινηθείσα Μήλος, δηλαδή ένα κομμάτι της Μήλου που κάποτε "κινήθηκε", αποκόπηκε απ' αυτήν και έγινε ένα ξεχωριστό νησί. Και αυτό το επιβεβαιώνει και η γεωλογία. Αναφέρεται και ως Εχινούσα (= νησί των αχινών), Κιμωλίς, Cimolis, Chimoli, Liminoz, Chimuli, Cimelos, Kimilo,αλλά και Κύμηλος ή (το) Κίμωλο ή (το) Κίμουλο. Επίσης  Cretosam, δηλαδή εκ της κρητίδος γης. Σε πορτολάνους του 1318 η νήσος μαρτυρείται ως Argentara (= ασημένια), από την ελληνική λέξη άργος (>άργυρος) = λευκός. Και Argentiera, Argentera, Αντζεντιέρρα. 
Κρήτη: Η μεγαλόνησος Κρήτη πήρε το όνομά της από τους Κορύβαντες Κουρήτες, που ήταν οι κρύβαντες (αυτοί που έκρυψαν) τη γέννηση του Διός, για να μην τη μάθει ο Κρόνος και φονεύσει τον νέο θεό. Παλαιότερα λεγόταν Ιδαία, από την επικράτηση εδώ των Ιδαίων θεοτήτων (εξ ου και Ίδη ο Ψηλορείτης).
Ταυροκαθάψια στην Μινωϊκή Κρήτη

Λεγόταν και Μακάρων νήσος.
Γλωσσολογικά η ρίζα της είναι η καρ-> κρα- (>κράτος), άρα Κρήτη = η κρατούσα, η κραταιά, η ισχυρή. Και ότως η Κρήτη ήταν κάποτε παγκόσμια θαλασσοκράτειρα.
Κύθνος:  Στην αρχαιότητα το νησί ήταν γνωστό ως Αφιούσα, Θηραμνία, Θερμία κ.ά. ονόματα σχετικά με τις θερμές ιαματικές πηγές του. Κύθνος ονομάστηκε από τον Κύθνο, αρχηγό των Δρυόπων, οι οποίοι ήλθαν εδώ από την Εύβοια (στην οποία είχαν μεταβεί από την κοιτίδα τους την Πίνδο).
Κύθνος

Γλωσσολογικά, η ρίζα του ονόματος είναι η υδ- > Fυδ- > κυδ- > κυθ- και σημαίνει κυματόεσσα.
Κως: Το νησί πήρε την ονομασία του από την αρχαία ελληνική λέξη κώας, κως (< κωFος > κύφος, κωβαίος, καβούρι, κάβος, κάβα, κάβειροι κλπ > αγγλ. cave = σπηλιά, σπήλαιο, σπηλαιώδες, ή ό,τι έχει σχήμα σπηλαίου.
Κως - το κάστρο της Νερατζιάς






Συνεχίζεται...






* Οι ελλέβοροι είναι φυτά ποώδη με ρίζωμα πολυετές, που ζουν στα ορεινά. Ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τις ανεμώνες και τις νεραγκούλες, είναι φυτά δηλητηριώδη, που περιέχουν τα τοξικά γλυκοζίδια ελλεβορεΐνη και ελλεβορίνη. 

 Με το φυτό αυτό, σύμφωνα με τον μύθο, ο Μελάμπους, ο γιατρός των θεών, θεράπευσε τις κόρες του βασιλιά του Άργους Προίτου (Προιτίδες), που είχαν πάθει παράκρουση και νόμιζαν πως ήταν αγελάδες (μοσχίδες), και στη συνέχεια πήρε για σύντροφό του μια από αυτές. Από τα ένδεκα είδη ελλέβορου που υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη, στην Ελλάδα φυτρώνει μόνο το ένα, ο Ελλέβορος ο κυκλόφυλλος (Helleboros cyclophyllos).  

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου